BELADEN TREINEN
Het Spoorwegmuseum
De bagagewagen NS4088 werd in 1914 gebouwd maar is bijna 60 jaar lang spoorloos geweest. Tijdens de tweede wereldoorlog is de wagon in oost Europa beland en daar achtergebleven. In 2002 werd de gehavende wagon aangetroffen op een afgelegen emplacement in Boekarest in Roemenië en terug naar Nederland gebracht. Een bagagewagen met een onbekend oorlogsverleden maar zeker is dat dit type wagens door de Nederlandse Spoorwegen is ingezet voor transporten van Joden, Roma en Sinti naar concentratie- en vernietigingskampen in Oost-Europa. Wij werden door het Spoorwegmuseum gevraagd rondom deze bagagewagen een concept en een ontwerp voor een permanente tentoonstelling te maken over de ‘Jodentransporten in de Tweede Wereldoorlog’ en de rol van de spoorwegen.
- Locatie
- Utrecht (NL)
- Klant
- Het Spoorwegmuseum
- Jaar
- 2013
Rol van de spoorwegen
De bagagewagen NS4088 werd in 1914 gebouwd maar is bijna 60 jaar lang spoorloos geweest.
De rol die de spoorwegen speelden in Europa bij de massadeportaties is omstreden. Ook voor de Nederlandse Spoorwegen vormen deze transporten een zwarte bladzijde uit haar geschiedenis. In totaal vertrokken via Kamp Westerbork en Kamp Vught 93 treinen, die ruim 100.000 mensen vervoerden. Vanuit station Maliebaan, waar tegenwoordig Het Spoorwegmuseum is gevestigd, werden circa 1200 Joden op transport gesteld. Het materieel, de dienstregeling en het vervoer tot de grens werden door Nederlands personeel verzorgd. De cruciale positie van de Nederlandse Spoorwegen in dit systeem bleef lang onbesproken.
Deelgenoot
Je stapt de lege kale ruimte van de bagagewagen binnen. Er is minimale lichtinval je en wordt deelgenoot van een intense audio ervaring. Alle 93 treinen komen chronologisch in audio voorbij. Een neutrale stem noemt vertrekdatum, treinnummer, aantal passagiers, aantal vrouwen, mannen en kinderen, aankomstdatum en eventuele overlevenden. Bij elke trein een reeks indringende audiofragmenten van treinreis ervaringen van gedeporteerde. Alles gebaseerd op authentiek materiaal uit rode kruisrapporten, gevonden briefjes die uit de trein gegooid zijn en vele (dag) boeken. Voorgelezen door overlevenden en verschillende stemacteurs, oud en jong, vrouw, man en kind.
Logistieke operatie in beeld
Op een interactieve console buiten bij de entree van de wagon wordt een compleet nieuw licht op de organisatie en uitvoering van de deportaties door de spoorwegen geworpen. Door stedenbouwkundig bureau MUST zijn indrukwekkende kaarten en infographics gemaakt. Beginnend bij het Europese perspectief zoom je steeds verder in op de Nederlandse en uiteindelijke op de Utrechtse situatie. Daarnaast maak je kennis met daders, getuigen en omstanders. Je kunt ook opmerkingen en herinneringen op de console achterlaten.
De kaarten en infographics zijn ook online te bekijken via de knop hieronder.
